Omroep Zilt, 16 februari 2024 ★ Harlingen moet zich met hand en tand verzetten tegen de vestiging van een Burger King vlakbij twee middelbare scholen. Als het niet anders kan, tot aan de hoogste rechter toe. Dat is de belangrijkste boodschap van Harlinger huisartsen, scholen en de GGD aan de gemeenteraad.
Donderdagavond 15 februari organiseerde een coalitie van huisartsen, fysiotherapeuten, middelbare scholen en de GGD een bijeenkomst op de Maritieme Academie over de Burger King. Zij willen raadsleden ervan overtuigen dat een tweede fastfoodrestaurant in Harlingen een slecht idee is.
Het Britse bedrijf EG Group wil op de ovatonde bij de N31 een nieuw Esso-tankstation en autowasstraat realiseren, met een Starbucks en een Burger King ernaast. “We kunnen blij zijn dat de EG Group Harlingen uitkiest voor bedrijvigheid en werkgelegenheid”, zegt huisarts Jan Waling Huisman. “Maar waarom kiezen ze onze stad voor een Burger King?”
Verdienmodel
Daar is volgens Huisman bewust over nagedacht. Hij was vorig jaar aanwezig bij gesprekken die op het gemeentehuis werden gevoerd tussen Harlinger huisartsen en scholen, wethouder Erik de Groot en vertegenwoordigers van de EG Group.
“Ze komen er openlijk voor uit dat er gewoon meer valt te verdienen met fastfood dan met gezond voedsel”, aldus Huisman. De plek ligt aan de afslag van de N31 en in de directe nabijheid van twee middelbare scholen – RSG Simon Vestdijk en de Maritieme Academie. Bovendien telt Harlingen meer kwetsbare buurten, waar veel mensen met een lagere sociaal-economische status wonen.
“Daarom komen ze naar Harlingen. En armoede, overgewicht en ongezond leven gaan helaas samen, dus we worden wéér benadeeld met zo’n Burger King.” Dan is volgens de huisarts al het harde werk aan een gezondere leefstijl in Harlingen voor niets gedaan. “Het effect is nu al tegenvallend.”
Een voorstel om samen te werken aan een gezonder alternatief voor een Burger King, werd afgeketst door de aandeelhouders van het Britse bedrijf.
“Onze jeugd is het verdienmodel”, zegt schoolleider Cindy Postma van de Maritieme Academie. “Dat we hier een nieuwe zeevaartschool aan het bouwen zijn, hebben ze bewust meegenomen in hun plannen.”
Overgewicht
Het pleidooi tegen de Burger King werd op de avond mede onderbouwd met cijfers van de GGD Fryslân over de gezondheid van bewoners in Harlingen. Die laat al veel te wensen over. De afgelopen jaren zijn overgewicht en obesitas toegenomen onder volwassenen, terwijl jonge kinderen ongezonder zijn gaan eten.
De gemeente loopt hiermee steeds meer uit de maat met het Friese gemiddelde. “Een paar jaar geleden viel Harlingen niet zo op”, aldus onderzoeker Steffie Bunk van de GGD. “Die grote verschillen zijn pas recent ontstaan.”
Uit recent onderzoek van bewegingswetenschapper Carel-Peter van Erpecum (UMCG) blijkt dat in een straal van één kilometer rond een fastfoodrestaurant dikkere mensen wonen dan daarbuiten.
Harlingen heeft al een McDonald’s aan de stadsrand langs de N31. Ook supermarkt Jumbo doet goede zaken met middelbare scholieren. “Onbegrijpelijk”, vindt huisarts Isabel Hische, “dat we in Harlingen, waar we al te dik zijn, zitten na te denken over het neerzetten van een tweede fastfoodketen, tussen twee scholen in. Ik vind het hartverscheurend.”
Geen uitzonderingen
De aanwezige raadsleden gaven aan amper middelen te hebben om een Burger King tegen te houden. VVD-raadslid Gerrit-Jan de Vries wees erop dat er weinig in te brengen valt tegen de vestiging. “Het bestemmingsplan maakt dit mogelijk en je kunt daar geen uitzonderingen in maken voor fastfoodrestaurants.”
Hij kreeg bijval van zijn CDA-collega Sietse Zoodsma, die het zwerk al zag drijven met eindeloze juridische procedures.
“Ga naast ons staan als raadsleden”, luidde de hartenkreet van huisarts Hische. “We hebben met z’n allen het beste voor met Harlingen. Ik snap dat een rechtszaak veel ellende betekent, maar de gezondheidsrisico’s van overgewicht kosten ons op de lange termijn veel méér geld.”
Directeur Arjen Mintjes van de Maritieme Academie herinnerde de aanwezige raadsleden aan het eigen gemeentelijke gezondheidsbeleid. “We willen de keuze voor gezond voedsel vergemakkelijken, door meer gezond voedselaanbod en bepaald voedselaanbod in de nabijheid van scholen of kwetsbare wijken te weren”, las hij voor uit het beleidsplan ‘Gezond en Actief Leven’.
“Kijk, hier gaat het om. Daar heeft u vorig jaar unaniem mee ingestemd, dus eigenlijk is het overbodig dat we hier staan.”
Meetinstrument
GGD Fryslân heeft de gemeente juridische ondersteuning aangeboden. De landelijke overheid wil namelijk al de wildgroei aan fastfoodrestaurants bij scholen en kwetsbare buurten wettelijk kunnen aanpakken. Daarvoor wordt een juridisch middel ontwikkeld.
De Universiteit van Amsterdam werkt momenteel aan een meetinstrument om het aanbod van gezond voedsel als ‘omgevingswaarde’ te reguleren. Het is de bedoeling dat gemeenten daarmee in de toekomst de komst van een fastfoodketen via het bestemmingsplan kunnen tegenhouden als dat beter is voor de gezondheid.
Raad van State
Ook aanwezig op de avond was wethouder Erik de Groot. “Ik zou mijn mond houden”, deelde hij mee vanuit het publiek, “maar de enige opmerking die ik maak, is: er komt nog een raadsvoorstel.”
Na de bijeenkomst wil hij dat nog even toelichten. “De bestemmingsprocedure loopt nog, dus natuurlijk komt het in de raad terug. In december gaf de EG Group ons aan dat ze definitief doorgaan met hun plannen, dus de volgende fase van het proces gaat nu starten. We maken de zienswijzen compleet, stellen nota’s op en agenderen het voor de raad.” Voor de zomer, is de bedoeling.
In principe kan de gemeenteraad door tegen het plan te stemmen, in bezwaar en in beroep te gaan tot aan de Raad van State toe, de komst van een Burger King nog jarenlang vertragen.
Voor die juridische strijd zal de raad dan waarschijnlijk een behoorlijke som geld opzij moeten zetten.
Verschenen bij Omroep Zilt op 16 februari 2024.
Richard de Boer 